علائم خرابی ترموستات ماشین چیست؟
ترموستات ماشین (Thermostat) یکی از اجزای داخلی و مهم آن محسوب میشود که وظیفه تنظیم دمای موتور اتومبیل را بر عهده داشته و از کاهش و یا افزایش بی رویه دما جلوگیری میکند. ترموستات در واقع قطعه‌ای است که در فصول مختلف سال و همزمان با گرم شدن و یا سرد شدن هوا به متعادل سازی دمای موتور کمک میکند.
دمای استاندارد موتور برای عملکرد بهینه حدود 90 درجه سانتی گراد است که این دما در فصل تابستان افزایش پیدا کرده و در فصل زمستان نیز دچار افت شدید میشود. تغییرات دمایی شدید و عدم کنترل آن موجب ایجاد اختلال در عملکرد موتور اتومبیل شده و به قطعات دیگر نیز آسیب وارد میکند. در اینجاست که ترموستات ماشین وارد عمل شده و دمای موتور را تنظیم میکند.
ترموستات بخشی از سیستم خنک کننده خودرو محسوب میشود که نقش حائز اهمیتی را در فرآیند متعادل سازی دمای موتور ایفا میکند. در ادامه این مطلب شما را با نحوه کار ترموستات ماشین و انواع مختلف آن آشنا خواهیم کرد؛ با کارنوما همراه باشید.
ترموستات ماشین چیست؟
ترموستات ماشین یکی از اجزای اصلی سیستم خنک کننده موتور است که از گرم شدن و سرد شدن بیش از حد موتور جلوگیری میکند. سیستم خنک کننده موتور با مایع خنک کننده (ضد یخ) پر شده است و از طریق رادیاتور به یک حلقه متصل میشود. مایع خنک کننده از طریق موتور جریان پیدا کرده و وظیفه جذب گرما و ارسال آن به رادیاتور را بر عهده دارد. وظیفه ترموستات در واقع تنظیم دمای مایع خنک کننده میان موتور و رادیاتور است که نقش بسیار مهمی را در عملکرد بهینه و صحیح موتور ایفا میکند.
سوالی که ممکن است برایتان پیش آمده باشد این است که ترموستات ماشین کجا قرار دارد و اندازه آن چقدر است؟ در پاسخ به این سوال رایج و پرتکرار باید بگوییم ترموستات قطعه‌ای کوچک است که در کف دست جا میشود و بین موتور و رادیاتور قرار می‌گیرد.
دمای کارکرد معمولی یک موتور بین 90 الی 105 درجه سانتی گراد است. وظیفه ترموستات ماشین کمک به گرم شدن سریع‌تر موتور و حفظ دمای آن در حد نرمال و بالاتر از میزان حداقلی دما (90 درجه سانتی گراد) است.
ترموستات ماشین چگونه کار میکند؟
زمانی که مایع خنک کننده در موتور اتومبیل جریان پیدا میکند، گرمای اضافی آن را به خود جذب میکند. این مایع کمی بعد از موتور خارج میشود و به سمت رادیاتور (جایی که گرمای اضافی از بین می‌رود) حرکت میکند. این مایع چند توقف در طول مسیر خود از طریق سیستم خنک کننده انجام می دهد و سپس به موتور باز می‌گردد.
ترموستات ماشین در اصل یک سوپاپ بین موتور و رادیاتور است که وقتی مایع خنک کننده موتور خیلی داغ شود، این سوپاپ باز شده و به رادیاتور فرصت می‌دهد تا خنک شود. اما اگر مایع خنک کننده دچار افزایش دما نشود، ترموستات بسته می‌ماند و به مایع اجازه می‌دهد تا به گردش در داخل موتور و رادیاتور ادامه دهد.
اما ترموستات ماشین چگونه تشخیص می‌دهد که چه زمانی باید باز و یا بسته شود؟
ترموستات دارای یک نوع موم خاص است که به عنوان یک عامل منبسط کننده عمل میکند. هنگامی که گرما به دمای خاصی می‌رسد، مایع خنک کننده موتور منبسط شده و موجب باز شدن دریچه میشود. زمانی که گرما کاهش پیدا میکند نیز این مایع منقبض میشود و دریچه را به حالت بسته معمول خود باز می‌گرداند. بنابراین ترموستات ماشین در تابستان موجب خنک شدن موتور و در زمستان نیز موجب گرم شدن آن میشود که در هر دو حالت سعی دارد دمای عملکردی موتور را در حالت متعادل نگه دارد.
انواع ترموستات خودرو
ترموستات دارای انواع مختلفی است که با توجه به نوع خودرو و میزان حساسیت آن به تغییرات دمایی انتخاب میشود. انواع ترموستات ماشین شامل موارد زیر میشود:
ترموستات الکترومکانیکی
ترموستات الکترومکانیکی یکی از پرکاربردترین انواع ترموستات است که دارای دو نوع حسگر دما است. یک حسگر بر اساس انبساط مایع و دیگری بر اساس انبساط فلز و از طریق فرمان حسگر حرارتی موجب قطع شدن و یا وصل شدن مدار الکتریکی میشود.
زمانی که دمای موتور از اندازه استاندارد خارج شود، این ترموستات مداربرقی دستگاه را قطع میکند و زمانی که دما چندین درجه تغییر پیدا کرد، مجددا مدار را وصل کرده و دستگاه را راه اندازی میکند. این نوع ترموستات ماشین دارای طول عمر بالایی است.
ترموستات الکترونیکی
ترموستات الکترونیکی نیز یکی دیگر از انواع رایج ترموستات اتومبیل است که حسگرهای دمایی آن سیگنال‌های مربوط به تغییرات دمایی را از طریق جریان الکتریکی به یک رله مینیاتوری می‌فرستد. این رله با توجه به سیگنال‌های دریافتی از سوی حسگرها، سوپاپ‌ها را باز و یا بسته میکند تا دمای موتور را متعادل نگه دارد.
ترموستات مومی
ترموستات مومی دارای یک موم حساس به دما است که در محفظه داخلی آن قرار دارد و با تغییرات دما به حالت منبسط و یا منقبض درمی‌آید. باز و یا بسته شدن سوپاپ ترموستات ماشین نیز به حالت این موم بستگی دارد و در زمان تغییرات دمایی شدید به سرعت وارد عمل میشود.
ترموستات فانوسی
مدل فانوسی نیز یکی از انواع قدیمی ترموستات است که اکنون دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و جای خود را به انواع مکانیکی و الکترومکانیکی داده است. ترموستات فانوسی در محفظه خود دارای الکل بوده که انبساط و انقباض آن موجب باز و یا بسته شدن سوپاپ ترموستات میشود. این نوع ترموستات از دقت بالا و کافی برخوردار نبوده و در زمان مناسب نیز نسبت به تغییرات دمایی واکنش نشان نمی‌دهد. از این گذشته نیز وجود الکل در محفظه آن چندان ایمن نیست و به همین دلیل اکنون دیگر در هیچ اتومبیلی نصب نمی‌شود.
اجزای ترموستات ماشین
ترموستات ماشین همان قطعه به ظاهر کوچک 5 سانتی اما کاربردی، برای انجام وظیفه خود که کنترل دمای موتور اتومبیل است به اجزای مختلفی نیاز دارد. اجزای ترموستات ماشین شامل موارد زیر میشود:
- سوپاپ
- حلقه مسدود شونده
- سیلندر بازشونده
- فنر
- سوپاپ فرعی
تمامی این قطعات در کنار یکدیگر موجب عملکرد صحیح و به موقع ترموستات می‌شوند و نقص فنی در هر یک از آنها باعث ایجاد اختلال در عملکرد ترموستات خواهد شد. بنابراین همیشه باید از سالم بودن این قطعه بسیار مهم در اتومبیل خود اطمینان حاصل کنید و مرتبا آن را چک نمایید.
نشانه های خرابی ترموستات خودرو
همانطور که اشاره کردیم ترموستات ماشین یکی از قطعات داخلی مهم آن است که وظیفه متعادل سازی دمای موتور خودرو را بر عهده دارد. این قطعه نیز مانند سایر قطعات اتومبیل دچار فرسودگی و نقص فنی میشود که خرابی آن دارای برخی نشانه‌های مشخص است که با دانستن آنها می‌توانید خیلی سریع متوجه وجود مشکل در ترموستات ماشین خود شوید. برخی از نشانه‌های رایج خرابی ترموستات اتومبیل شامل موارد زیر است:
عملکرد ضعیف موتور
عملکرد ضعیف موتور یکی از نشانه‌های آشکار خرابی ترموستات است زیرا اگر ترموستات به درستی کار نکند، موتور راهی برای خنک کردن خود ندارد. بنابراین هنگامی که ترموستات دچار مشکل باشد، متوجه افت عملکرد و ضعیف شدن موتور اتومبیل خود خواهید بود. افزایش مصرف سوخت نیز یکی از واضح‌ترین نشانه‌های خرابی سیستم خنک کننده اتومبیل است.
گرم و سرد شدن بیش از حد موتور
ترموستات به عنوان یکی از قطعات اصلی که وظیفه کنترل دمای داخل موتور را بر عهده دارد، اگر به درستی کار نکند موجب خارج شدن سوپاپ آن از محدوده اصلی میشود. اگر سوپاپ ترموستات در حالت «باز» گیر کند، مایع خنک کننده به طور مداوم در موتور جریان پیدا میکند که این امر می تواند موتور را از رسیدن به دمای کارکرد مطلوب خود باز دارد و قدرت آن را نیز کاهش دهد.
از طرفی دیگر اگر موتور اتومبیل بیش از حد گرم شود، موجب بسته شدن ترموستات خواهد شد و اجازه نمی‌دهد که دمای بالای موتور توسط ترموستات پایین بیاید و در نهایت در رادیاتور خنک شود. در این وضعیت اصطلاحا موتور اتومبیل جوش می‌آورد و دچار گرم شدن بیش از حد میشود که بسیار خطرناک است. در زمان جوش آوردن و یا کاهش دمای بیش از حد موتور، اولین چیزی که باید چک کنید ترموستات ماشین است.
نوسان دمای موتور
یکی دیگر از علائم مرتبط با دما، نوسانات دمای موتور است. اگر متوجه شدید که دما دائما از گرم به سرد (یا برعکس) تغییر پیدا میکند، احتمالا به خراب بودن ترموستات مربوط میشود. اگر ترموستات آن طور که باید باز و یا بسته نشود، مایع خنک کننده‌ای که از موتور خارج میشود دیگر قابل تنظیم نخواهد بود. تکرار این فرآیند سیستم را گیج میکند و موجب نمایش دمای نادرست میشود.
نشتی مایع خنک کننده
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی ترموستات ماشین مشاهده مایع نارنجی یا سبز رنگ در زیر ماشین است. هنگامی که مایع خنک کننده موتور از سوپاپ خارج نشود، موجب آسیب رسیدن به شیلنگ‌های اطراف و نشتی آنها خواهد شد. اگر نشتی مایع خنک کننده با هر یک از نشانه‌های دیگر خرابی ترموستات همراه باشد، به احتمال زیاد این قطعه دچار آسیب شده و باید تعمیر شود.
نحوه چک کردن ترموستات
خوشبختانه چک کردن سلامت ترموستات ماشین کار سخت و پیچیده‌ای نیست و هر شخصی می‌تواند به تنهایی این کار را انجام دهد. برای بررسی وضعیت ترموستات ابتدا موتور اتومبیل را روشن کنید و بگذارید یک یا دو دقیقه در همان حالت بماند. پس از آن درپوش رادیاتور را بردارید و به داخل آن نگاه کنید تا ببینید آیا مایع خنک کننده در جریان است یا خیر.
در این مرحله، موتور نباید آنقدر داغ شود که نیازی به مایع خنک کننده داشته باشد؛ بنابراین اگر مایع خنک کننده را مشاهده کردید، احتمالا دریچه باز مانده است. احتمال دیگری که وجود دارد این است که دریچه بسته شده باشد. برای بررسی این موضوع اجازه دهید موتور کمی گرم شود تا به دمای عملیاتی مطلوب خود برسد؛ سپس چک کنید که آیا مایع خنک کننده جریان دارد یا خیر. اگر مایع خنک کننده را مشاهده نکردید باید میزان آن با مقدار نمایش داده شده بر روی صفحه کیلومتر ماشین مطابقت داشته باشد که در غیر این صورت باید به عدم عملکرد صحیح ترموستات ماشین خود شک کنید.