بررسی قطعات گیربکس اتومبیل

گیربکس (Gearbox) یا جعبه دنده یکی از قطعات مکانیکی مهم و حیاتی در اتومبیل محسوب می‌شود که وسایل نقلیه بدون وجود آن قادر به حرکت نخواهند بود. گیربکس در واقع نیروی تولید شده توسط موتور را به طور پیوسته به چرخ‌ها منتقل می‌کند و به عنوان قطعه‌ای در جهت افزایش گشتاور خروجی یا تغییر سرعت موتور اتومبیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این قطعه مهم از اجزای داخلی متعددی تشکیل شده است که همگی آنها در کنار یکدیگر عملیات انتقال نیرو به چرخ‌ها را انجام می‌دهند. هر یک از قطعات گیربکس اتومبیل وظیفه مشخصی بر عهده دارند و عملکرد آنها به نوعی به یکدیگر وابسته است. بنابراین سلامت اجزا گیربکس جهت عملکرد بهینه این قطعه مکانیکی پرکاربرد از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به طور مداوم چک شوند. در ادامه این مطلب سازوکار و قطعات گیربکس اتومبیل را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم و شما را با نحوه عملکرد اجزای آن آشنا خواهیم کرد؛ با کارنوما همراه باشید.

گیربکس چیست و چه وظیفه ای برعهده دارد؟

گیربکس یا جعبه دنده قطعه‌ای است که برای انتقال نیرو از موتور به چرخ‌های اتومبیل از چندین چرخ دنده، شافت (میله) و قطعات محرک استفاده می‌کند. گشتاوری که توسط موتور برای حرکت اتومبیل تولید می‌شود باید توسط یک سیستم به چرخ‌ها انتقال داده شود تا خودرو بتواند به حرکت دربیاید. گیربکس وظیفه کنترل و انتقال این نیرو را بر عهده دارد و به راننده امکان می‌دهد تا در شرایط مختلف بتواند سرعت اتومبیل را از طریق تعویض دنده، افزایش و یا کاهش دهد. خاطر نشان می‌شود که برای خرید انواع روغن گیربکس باکیفیت می‌توانید از طریق فروشگاه کارنوما اقدام کنید.

گیربکس اتومبیل از چندین چرخ دنده تشکیل می‌شود و هر یک از این چرخ دنده‌ها تحت عنوان یک عدد بر روی دسته دنده خودرو نوشته شده‌اند. به طور کلی راننده از طریق سیستم گیربکس و تعویض دنده می‌تواند در شرایط جاده‌ای مختلف همچون سربالایی، شیب، جاده‌ لغزنده و غیره، میزان سرعت اتومبیل خود را کم و یا زیاد کند.

گیربکس اتومبیل دارای دو نوع دستی و اتومات است که در نوع دستی آن راننده باید از طریق فشردن پدال کلاچ و قطع کردن ارتباط میان گیربکس و کلاچ، دنده را تعویض کند. اما در گیربکس‌های اتومات، پدال کلاچ وجود ندارد و عملیات تعویض دنده به صورت خودکار توسط یک پردازنده الکترونیکی انجام می‌شود. قطعات گیربکس اتومات به دو دسته قطعات مکانیکی (عملگرا) و هیدرولیکی (کنترل ‌گرها) تقسیم می‌شوند که این قطعات در کنار یکدیگر و برخلاف گیربکس دستی، بدون نیاز به پدال کلاچ می‌توانند انرژی تولید شده توسط موتور را به چرخ‌های اتومبیل انتقال دهند. قطعات گیربکس اتومات و دستی همگی یک هدف (انتقال نیرو به چرخ‌ها) را دنبال می‌کنند اما اجزا و نحوه عملکرد آنها با یکدیگر متفاوت است.

قطعات گیربکس اتومبیل

همانطور که اشاره کردیم گیربکس اتومبیل از قطعات مختلفی تشکیل شده است که این قطعات در کنار یکدیگر موجبات حرکت خودرو را فراهم می‌کنند. مهم‌ترین قطعات گیربکس اتومبیل شامل قطعات زیر است:

محور کلاچ / شافت ورودی/ شافت محرک

محور کلاچ یکی از اصلی‌ترین قطعات گیربکس اتومبیل محسوب می‌شود که انتقال دهنده نیروی موتور به محورها یا شافت‌های دیگر است. ارتباط میان محور کلاچ با موتور خودرو از طریق کلاچ برقرار می‌شود و هنگامی که کلاچ اتومبیل درگیر است، محور کلاچ نیز می‌چرخد. محور کلاچ تنها دارای یک دنده ثابت است که با همان سرعت میل لنگ موتور می‌چرخد

محور واسط / محور کمکی

محور واسط از دیگر قطعات گیربکس اتومبیل است که توسط چندین چرخ دنده به محور کلاچ و محور اصلی متصل می‌شود. چرخ‌ دنده‌های محور واسط دارای اندازه‌های مختلفی هستند که می‌توانند طیف گسترده‌ای از گشتاور را تولید کنند. محور واسط نیز درست مانند محور کلاچ با سرعت‌های مختلف اما ثابت می‌چرخد.

محور اصلی/ شافت خروجی

محور اصلی نیز یکی دیگر از مهم‌ترین قطعات گیربکس اتومبیل است که با سرعت‌های مختلف می‌چرخد و گشتاور مورد نیاز خودرو را تامین می‌کند. این محور دارای تعدادی چرخ دنده است که قطرهای متفاوتی دارند و حرکت آنها از طریق درگیر شدن با چرخ‌ دنده‌های محور واسط امکان پذیر خواهد بود.

بیرینگ گیربکس/ یاتاقان

یاتاقان‌ نیز از دیگر اجزا گیربکس اتومبیل است که میان میل لنگ و دسته پیستون قرار دارد و نقش آن پشتیبانی از قسمت‌های دوار و کاهش اصطکاک است. محور اصلی و محور واسط گیربکس توسط یاتاقان پشتیبانی می‌شوند تا بتوانند حداکثر نیرو برای حرکت اتومبیل را تولید کنند.

چرخ دنده‌ها

چرخ دنده‌ها نیز یکی دیگر از مهم‌ترین قطعات گیربکس اتومبیل هستند که برای انتقال نیرو از یک شافت به شافت دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. میزان گشتاور منتقل شده از طریق چرخ دنده‌ها به تعداد دندانه‌ها و اندازه چرخ دنده بستگی دارد. هرچه ضریب دنده بالاتر باشد، شتاب اتومبیل بیشتر و سرعت آن کمتر خواهد بود. تمامی چرخ دنده‌ها به جز دنده‌های روی شافت اصلی، بر روی شافت مربوط خود قرار دارند.

دسته دنده

دسته دنده نیز بیرونی‌ترین قطعه در سیستم گیربکس اتومبیل محسوب می‌شود که به صورت یک اهرم ساده طراحی شده و راننده با استفاده از آن می‌تواند دنده خودرو را تعویض کند. سیستم تعویض دستی دنده توسط دسته دنده در اتومبیل‌هایی که دارای سیستم گیربکس اتوماتیک هستند به صورت کامل حذف شده و عملیات تعویض دنده به صورت اتوماتیک انجام می‌شود. اما در سیستم گیربکس‌های غیراتوماتیک، راننده باید با استفاده از دسته دنده و فشردن پدال کلاچ به صورت دستی، دنده را تعویض کند.

همانطور که خواندید، عملکرد قطعات گیربکس اتومبیل به یکدیگر وابسته است و این قطعات به صورت زنجیروار عمل می‌کنند. یعنی اجزای مختلف گیربکس مکمل هم هستند و وجود هرگونه مشکل و یا نقص فنی در هر قطعه موجب اختلال در عملکرد سایر اجزای آن خواهد شد. بنابراین باید همیشه از سلامت قطعات سیستم گیربکس اتومبیل خود اطمینان حاصل کرده و مرتبا آنها را چک نمایید. به طور کلی اصلی‌ترین اهداف تعبیه سیستم گیربکس در اتومبیل را می‌توانیم در موارد زیر خلاصه کنیم:

• گیربکس به موتور اتومبیل کمک می‌کند تا از چرخ‌های محرک جدا شود.
• سیستم گیربکس به موتور در حال کار کمک می‌کند تا بتواند در زمان نیاز به راحتی و بدون ایجاد ضربه به چرخ محرک خودرو متصل شود
• تعویض دنده و کاهش سرعت اتومبیل
• سیستم گیربکس به چرخ‌های محرک کمک می‌کند تا با سرعت‌های مختلف حرکت کنند
• بنابراین قطعات گیربکس اتومبیل نقش حائز اهمیتی را در سیستم راه اندازی موتور و به حرکت در آمدن آن ایفا می‌کنند و خودروی شما بدون عملکرد صحیح و بهینه آنها قادر به حرکت نخواهد بود.